Odmienności migreny u dzieci i młodzieży

Rozpoznawanie migreny u dzieci

Migrena u dzieci i młodzieży jest bardzo poważnym problemem zdrowotnym i społecznym. Często jest zbyt późno rozpoznawana, co naraża dziecko na pogorszenie codziennego funkcjonowania i niezrozumienie jego cierpienia przez otoczenie czy wreszcie doprowadza do problemów w nauce i zaburzeń psychicznych. Dopiero na początku XXI wieku zaczęto lepiej rozumieć to schorzenie u najmłodszych grup wiekowych i w miarę postępu badań naukowych jego postrzeganie zmienia się.

Trudności w rozpoznaniu migreny u najmłodszych pacjentów wynikają ze znacznych różnic pomiędzy migreną wieku dziecięcego i dorosłego, a także z tego, że dzieci nie zawsze zgłaszają objawy. Należy mieć świadomość, że inaczej sygnalizują one swoje dolegliwości. Dziecko do lat 3 nie będzie umiało powiedzieć, że boli je głowa. Przedszkolak także inne dolegliwości określa mianem bólu głowy. Możemy się spodziewać, że dzieci od 5. roku życia zgłoszą ból głowy w sposób wiarygodny. W młodszych grupach wiekowych zatem zamiast rozmowy z dzieckiem znacznie cenniejsza jest obserwacja jego zachowania: dziecko staje się apatyczne, drażliwe, nie ma ochoty włączyć się w interesującą aktywność czy trzyma się za głowę. Dokładniejszy opis dolegliwości uzyskamy dopiero od dziecka około 9. roku życia.

Bóle głowy są trzecią co do częstości przyczyną konsultacji w pediatrycznej izbie przyjęć. Pierwsza to infekcje wirusowe przebiegające z gorączką. W około 6% przypadków rozpoznaje się poważne schorzenia neurologiczne, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, guzy mózgu czy wodogłowie. U dziecka do lat 3 z bólem głowy szansa na rozpoznanie migreny jest mała i zawsze należy podejrzewać inną poważną przyczynę. Dla bardzo małych dzieci typowe są objawy nieprzypominające migreny (czyli np. bez bólu głowy), o czym będzie mowa poniżej.

Obecnie wyróżnia kilka schorzeń, które mogą być powiązane z migreną. Mogą się one rozwijać u dziecka z już rozpoznaną migreną z aurą lub bez aury. U małego pacjenta, w którego rodzinie występuje migrena, ryzyko rozwoju schorzenia z grupy migreny jest większe, przy czym ból głowy jest w nich nieobecny!

• Zespół cyklicznych wymiotów – są to powtarzające się napady nasilonych nudności i wymiotów, pojawiające się zwykle u danego dziecka w ten sam sposób i w dość regularnych odstępach. Podczas takiego napadu dziecko może stać się blade i senne. Nudności i wymioty mogą się pojawiać co najmniej czterokrotnie w ciągu godziny. Czas trwania napadu jest zmienny – zwykle nie krócej niż godzina, ale może też zakończyć się dopiero po 10 dniach. W okresie między napadami dziecko nie wykazuje żadnych oznak choroby. Schorzenie ustępuje samoistnie w miarę wzrastania dziecka.
• Migrena brzuszna – istotą schorzenia są nawracające napady umiarkowanego-silnego bólu brzucha trwającego 2–72 godziny. Ból bywa tak silny, że utrudnia wykonywanie codziennych czynności. Towarzyszą mu nudności i wymioty, brak apetytu, bladość. Pomiędzy napadami dziecko wygląda na zupełnie zdrowe. U dzieci z migreną brzuszną często w późniejszym wieku rozwija się typowa migrena z bólem głowy.
• Łagodne napadowe zawroty głowy – zawroty pojawiają się nagle i ustępują samoistnie po kilku minutach lub godzinach. Małe dziecko nie będzie w stanie nazwać swoich dolegliwości zawrotami, zatem należy zwrócić uwagę na okresowe trudności w utrzymaniu równowagi, co jest widoczne dla otoczenia. Towarzyszy im co najmniej jeden z następujących objawów: oczopląs, osłabienie koordynacji ruchowej, wymioty, bladość, niepokój.
• Łagodny napadowy kręcz szyi – są to nawracające epizody pochylenia głowy do boku, czasem z niewielkim skrętem szyi. Ujawniają się od pierwszego roku życia i dotyczą niemowląt i małych dzieci. Przymusowemu ustawieniu głowy musi towarzyszyć co najmniej jeden z następujących objawów: bladość, drażliwość, złe samopoczucie, wymioty, zaburzenia koordynacji ruchowej. Napad kręczu może się pojawiać co miesiąc i ustępować w ciągu kilku minut do kilku dni. Zaburzenia koordynacji ruchowej rozwijają się dopiero u starszych dzieci. U dziecka z łagodnym napadowym kręczem szyi mogą w późniejszym wieku rozwinąć się łagodne napadowe zawroty głowy lub migrena z aurą. Wymaga ono diagnostyki w kierunku refluksu żołądkowo-jelitowego, dystonii szyjnej, padaczki oraz wad tzw. tylnego dołu czaszki i złącza czaszkowo-szyjnego.

Napad typowego migrenowego bólu głowy u dzieci i młodzieży nieco się różni. Może trwać krócej – tylko 2 godziny, częściej umiejscawia się obustronnie (typowe umiejscowienie jednostronne pojawia się w okresie dojrzewania i później). Umiejscowienie bólu głowy w okolicy potylicznej jest niezmiernie rzadkie i wymaga czujności, gdyż może być objawem poważnego schorzenia neurologicznego. Często do objawów dochodzą ból brzucha i wymioty oraz pocenie się.

Podsumowując, zaburzenia z kręgu migreny stanowią dla dzieci szczególnie przykre doświadczenie, choćby dlatego że objawy są dokuczliwe, a dziecko nie potrafi jeszcze sprecyzować, co mu dolega. Należy zatem bacznie obserwować jego zachowanie i ze zrozumieniem i wiarą podejść do prezentowanych i zgłaszanych przez niego objawów. Każdy przypadek nietypowych czy niepokojących objawów u dziecka należy skonsultować z lekarzem.

Bibliografia

1. Stępień A., Bóle Głowy. Patofizjologia. Diagnostyka. Leczenie, Medical Tribune Polska.
2. Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy, wyd. 3 (wersja beta), Neurologia 2014;1(25).
3. Kabbouche M.A., Linder S.L., Management of migraine in children and adolescents in the emergency department and inpatient setting. Curr Pain Headache Rep. 2005;9(5):363–367.
4. Mitosek-Szewczyk K., Migrena u dzieci I młodzieży – obraz kliniczny i leczenie; wykład wygłoszony na VII Zjeździe Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Warszawa, 13–14 kwietnia 2018 r.
5. Wendorff J., Objawowe bóle głowy u dzieci i młodzieży; wykład wygłoszony na VII Zjeździe Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Warszawa, 13-14 kwietnia 2018 r.